VVD: Friese taal behouden belangrijk en gebruik stimuleren - Hoofdinhoud
Over het Fries in het primair en voortgezet onderwijs heeft de Inspectie van het Onderwijs een themarapportage gepubliceerd: ‘’Sizzen is neat, mar dwaan is in ding’’. Het schriftelijk overleg dat is gevoerd ging over deze rapportage. In de rapportage is te lezen dat leerlingen graag meer Fries willen leren verstaan, lezen en schrijven. Dit is goed. De Friese taal, is de tweede officiële rijkstaal van Nederland. De VVD vindt het belangrijk dat deze taal behouden blijft en het gebruik wordt gestimuleerd. Niet alleen de provincie Fryslân heeft daarin een rol, ook het Rijk heeft een rol. Onderwijs is daarbij volgens de leden van de VVD-fractie een belangrijke factor.
Inbreng schriftelijk overleg van het lid Aukje de Vries (VVD) ten aanzien de themarapportage Fries in het primair en voortgezet onderwijs.
De leden van de VVD-fractie hebben met kennis genomen van de themarapportage Fries in het primair en voortgezet onderwijs “Sizzen is neat, mar dwaan is in in ding” van de Inspectie van het Onderwijs. De leden van de VVD-fractie vinden de aanbiedingsbrief van de minister bij de themarapportage wel erg summier. De leden van de VVD hebben nog een aantal vragen en/of opmerkingen.
De leden van de VVD-fractie vinden het belangrijk dat de Friese taal, de tweede officiële rijkstaal, behouden blijft en het gebruik wordt gestimuleerd. Niet alleen de provincie Fryslân heeft daarin een rol, ook het Rijk heeft een rol. Onderwijs is daarbij volgens de leden van de VVD-fractie een belangrijke factor. Hoe ziet de minister zijn rol naast die van de minister van Binnenlandse Zaken?
De leden van de VVD-fractie vinden het goed om te lezen dat leerlingen graag meer Fries willen leren verstaan, lezen en schrijven. Teleurstellend is dat volgens de inspectie bestuurders in het basisonderwijs weinig urgentie voelen om zich in te spannen voor het Fries. Wat vindt de minister daarvan?
De leden van de VVD-fractie vinden het belangrijk dat er een versnelling gaat plaats vinden als het gaat om het Fries in het onderwijs. Nu hebben het Rijk en de provincie Fryslân als doel gesteld dat in 2030 alle scholen in het Friese taalgebied voldoen aan alle kerndoelen voor het Fries. Hoe kan een versnelling gerealiseerd worden? Een belangrijk punt is het aantal ontheffingen dat de provincie Fryslân geeft voor het Fries in het onderwijs. In hoeverre heeft de minister met de provincie Fryslân daarover gesproken, met als doel om het aantal ontheffingen te verminderen? Zo nee, waarom heeft de minister daarover nog niet met de provincie gesproken en wanneer gaat het overleg daarover dan wel plaatsvinden?
De leden van de VVD-fractie lezen in de themarapportage een aantal aanbevelingen. Kan de minister een appreciatie geven van de aanbevelingen die zijn gedaan om de kwaliteit van het Fries in het onderwijs te verbeteren? Ook voor degenen die niet voor de minister c.q. het rijk zijn. Kan de minister aangeven hoe hij ervoor gaat zorgen dat de aanbevelingen ook
opvolging krijgen? Welke rol ziet hij daarvoor zichzelf dan wel voor de minister van BZK als coördinerend minister voor de Friese taal? Wat is het krachtenveld tussen de minister, de onderwijsinspectie, de provincie en de schoolbesturen/schooldirecteuren?
De leden van de VVD-fractie lezen verschillende voorstellen om de kwaliteit van het schoolvak Fries te verbeteren. Onder andere het verhogen van het ambitieniveau van de provincie. Welke mogelijkheden ziet de minister om daarbij te ondersteunen? Zo ja, welke mogelijkheden? Zo nee, waarom niet? Welke overleg vindt daarover plaats met de provincie Fryslân?
De leden van de VVD-fractie lezen dat binnen de curriculumherziening van de kerndoelen het ontwikkeltraject van het vak Fries parallel loopt aan het traject van de andere vakken. De leden vragen waarom er een uitzondering is gemaakt voor het vak Fries binnen dit traject, aangezien niet het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) de opdrachtgever is maar de provincie Fryslân? In hoeverre heeft dit invloed op het traject van het vak Fries binnen de curriculumherziening? Op welke manier spelen docenten, leerlingen en ouders een rol in het ontwikkeltraject van het vak Fries? Op welke manier neemt de minister de uitkomsten van de trajectherziening Fries mee in het traject van curriculum.nu?
De leden van de VVD-fractie lezen dat in 2010 de stuurgroep Decentralisatie Friese taal adviseerde naar de provincie Fryslân over de decentralisatie van bevoegdheden van het Rijk naar de provincie. Een van die adviezen van de stuurgroep was om de kosten van het onderwijs Fries beter in beeld te brengen, zodat ook de bekostiging geëvalueerd kon worden. In de recente herziening (vereenvoudiging) van de onderwijsbekostiging is dit advies echter niet betrokken. Waarom heeft de minister dat advies niet betrokken? Op welke manier gaat de minister dit alsnog doen?
De leden van de VVD-fractie lezen dat het onderzoeksrapport van McKinsey over de bekostiging van het primair, voorgezet en (voortgezet) speciaal onderwijs, in maart 2020 aan de Kamer wordt aangeboden. In hoeverre wordt in dit onderzoek specifiek aandacht besteed aan het vak Fries? Kan de minister zodra dit rapport verschijnt een specifieke appreciatie geven waar het gaat om het vak Fries en wat hij met de uitkomsten van het rapport gaat doen als het gaat om het Fries? In hoeverre is er straks nog aanvullend onderzoek nodig specifiek voor de bekostiging voor het Fries? Hoe lang zou aanvullend onderzoek nog duren? De Onderwijsinspectie geeft aan dat, indien er een daling is van het lerarenaantal, het duurder is om een klein vak te behouden. In hoeverre onderschrijft de minister dit? Vindt de minister het behouden van ‘een klein vak’ als Fries, de tweede officiële rijkstaal, belangrijk?
De leden van de VVD-fractie lezen dat er wordt aanbevolen om leerkrachten te stimuleren om gebruik te maken van het beschikbare scholingsaanbod. Hoe gaat de minister en/of de provincie dit bewerkstelligen? In een eerder Schriftelijk Overleg heeft de VVD gevraagd naar de subsidieregelingen die kunnen bijdragen aan het tekort aan van bevoegde leraren Fries. De subsidieregeling aanpak lerarentekort en de regeling zijinstroom werden toen genoemd. Hoe wordt hier gebruik van gemaakt? Hoe worden deze mogelijkheden onder de aandacht gebracht van (besturen van) onderwijsinstellingen? Wat wordt er aan gedaan om leerkrachten te stimuleren?
De leden van de VVD-fractie lezen dat minder dan de helft van de leerlingen (zowel in het PO als in het VO) zegt de lessen Fries leuk en leerzaam te vinden. Hoe kan het vak aantrekkelijker worden gemaakt voor leerlingen? Ziet de minister ook nog nieuwe mogelijkheden om buiten de klassieke manier van lesgeven/lespakketten ook nog via andere wegen de kwaliteit van het schoolvak Fries te verbeteren? En zo ja, wat is de rol van minister hierin? Tegelijkertijd lezen de leden dat het aantal studenten dat begint aan een lerarenopleiding Fries door de jaren heen een grillig beeld laat zien. Op welke manieren kunnen studenten aan de lerarenopleiding een minor Fries volgen en wie bekostigt deze minoren of bijvakken? In hoeverre worden studenten gestimuleerd om Fries te kiezen als bijvak?
Hoe verhoudt de discussie over het dalende taalniveau van jongeren landelijk zich tot het taalniveau van jongeren uit de provincie Fryslân? Gaat het taalniveau van jongeren uit Fryslân mee in de dalende trend? Is er een verschil in deze trend voor jongeren die Fries als moedertaal hebben?
De leden van de VVD-fractie lezen dat het vak Fries meer aandacht verdient in het vmbo. Hoe kan de minister hier aan bijdragen en het stimuleren? Wat gaat de minister op dit punt doen? Is de minister het met de leden van de VVD-fractie eens dat het wenselijk is om hier ook naar te kijken, omdat deze leerlingen baat hebben bij een goede spreek- en luistervaardigheid in het Fries? In het MBO is Fries geen verplicht vak. Toch wordt het op Friese MBO-opleidingen steeds vaker wel gegeven. Wat is daarvoor de reden? Wat vindt de minister hiervan? Daarnaast lezen de leden dat mbo’s constateerden dat steeds minder jongeren zich echt goed redden met het Fries. Daarom zijn er afspraken gemaakt en de keuze om Fries als verplicht vak op het rooster te zetten in de niveau 1- en 2-opleidingen. Waarom is deze keuze beperkt gebleven tot niveau MBO 1 en 2? Ziet de minister mogelijkheden om binnen het vastgestelde taalcode Fries deze verplichting ook te laten gelden voor MBO niveau 3 en 4?
De leden van de VVD-fractie lezen dat het onderzoek ‘Fries in het primair en voortgezet onderwijs’ expliciet ingaat op de aanbeveling om te kijken of het Fries juist in het vmbo meer aandacht kan krijgen. VO- en mbo-besturen zouden dit samen kunnen onderzoeken. VMBO-leerlingen, doorgaans de latere mbo-studenten, hebben baat bij en goede spraak- en luistervaardigheid. Daar zou meer nadruk op moeten liggen in het vmbo-onderwijs. Bent u het eens met deze constatering? En op welke manier bent u van plan om meer nadruk te leggen op goede spraak- en luistervaardigheid binnen het vmbo-onderwijs?
De leden van de VVD-fractie vinden het daarnaast belangrijk om te kijken naar de rol van de onderwijsinspectie. Er is nu een themarapportage verschenen, die in 2025 en 2031 zal worden herhaald. Maar de vraag was en is wat de rol van de onderwijsinspectie is, buiten deze rapportage (eenmaal per zes jaar). Wat doet de onderwijsinspectie verder bij het toezicht op het onderwijs in de Friese taal? Daar wordt namelijk vooral heen en weer gewezen. Welke oplossingen ziet de minister om samen met de provincie Fryslân en de onderwijsinspectie vanuit BZK te kijken hoe we dat kunnen verbeteren, zodat er beter toezicht is op de Friese taal in het onderwijs?
De provincie Fryslân heeft in de media aangegeven dat de provincie Fryslân graag de toezichthoudende taken van de onderwijsinspectie voor het Fries te willen overnemen. In hoeverre is hierover overleg met de minister? Wat vindt de minister van deze suggesties?