Zorgvuldig omgaan met vrijheid - Hoofdinhoud

In het kader van de Dodenherdenking op 4 mei en Bevrijdingsdag op 5 mei schreef politiek leider van het CDA Henri Bontenbal een brief over het belang van zorgvuldig omgaan met vrijheid. Lees zijn brief hieronder.

Beste vrienden,

Vanavond staan we tijdens de Nationale Herdenking stil bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogssituaties en vredesoperaties daarna. Twee minuten is het in heel Nederland stil. Dat is elk jaar weer een indrukwekkend moment.

De afgelopen dagen bekeken we in ons gezin de EO-dramaserie De Joodse Raad. Deze vijfdelige serie geeft een beklemmende en ingrijpende indruk van de deportatie van Joden uit Nederland en de rol van de Joodse Raad daarin.

De serie laat de meedogenloze werkwijze van de Duitse bezetter zien, die stap voor stap de Joodse gemeenschap isoleerde, marginaliseerde en uiteindelijk deporteerde om vernietigd te worden. En de Nederlandse samenleving keek in grote meerderheid weg. Afschuwelijk.

De serie laat ook de rol van de Joodse Raad daarin zien, waarbij achteraf oordelen zoveel makkelijker is dan de juiste keuzes maken op het moment zelf. Heeft de Joodse Raad niet teveel meegewerkt met de bezetter? De morele dilemma’s waar de leden van de Raad mee geconfronteerd werden, zijn moeilijk door een mens te dragen. Is een hard oordeel op zijn plaats, wetend dat de Nederlandse overheid en de samenleving vaak meewerkten met de Duitsers, toekeken bij het leed dat de Nederlandse Joden werd aangedaan en zwegen?

In de serie krijgen ook de mensen die moedig waren een gezicht. Zoals Virrie Cohen, de dochter van de voorzitter van de Joodse Raad en de moeder van oud-politicus Rob Oudkerk (PvdA). Virrie was directrice van de crèche aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam en smokkelde tientallen baby’s en peuters, via de Hervormde Kweekschool die direct aan de crèche grensde, naar onderduikadressen. De baby’s werden achterom, over de heg en de schutting, doorgegeven.

Walter Süskind was eveneens een spil in deze kindersmokkel. Hij werkte bij de Joodse Raad, maar zonder dat de leiding van de Raad het wist, hielp hij de werkwijze op te zetten en liet de kinderen uit de administratie verdwijnen. Süskind en zijn gezin werden uiteindelijk vermoord in Auschwitz.

De directeur van de Hervormde Kweekschool was Johan van Hulst. Ook hij speelde een cruciale rol in de redding van de ruim zeshonderd Joodse baby's en peuters uit de crèche van de Hollandsche Schouwburg. Johan van Hulst ontkwam ternauwernood aan de Duitsers en bekleedde na de oorlog verschillende rollen binnen de CHU en het CDA, waaronder het fractievoorzitterschap van de Eerste Kamerfractie (van 1968 tot 1977 fractievoorzitter van de CHU, van 1977 tot 1981 van het CDA). Het Nationaal Holocaust Museum dat recent is geopend, is gevestigd in ‘zijn’ kweekschool. Van Hulst overleed in 2018.

De meeste van deze moedige mensen zagen zichzelf niet als held, maar voelden zich juist schuldig dat ze niet nog meer mensen hadden gered. Wat een tragiek.

Een Joodse gedachte (Talmoed) luidt: wie één mensenleven redt, redt de hele wereld. Wat mensen als Virrie Cohen, Walter Süskind en Johan van Hulst deden, was de wereld redden: zij redden een wereld waarin de humaniteit medemenselijkheid niet definitief verdween, een wereld waarin ieder mensenleven telt.

Elk jaar worden we met 4 mei herinnerd aan onze opdracht deze wereld waarin elk mensenleven telt, te verdedigen. De Nationale Herdenking confronteert ons ook steeds weer met onze eigen halfslachtigheid, onze neiging tot wegkijken bij het leed van de ander. Het maakt je nederig: wat zou ik in 1940-1945 gedaan hebben? Wat doe ik als in Nederland opnieuw het kwaad zo om zich heen grijpt?

Op 5 mei vieren we Bevrijdigingsdag. Voor onze vrijheid zijn grote offers gebracht. In mijn congresspeech heb ik daar ook over gesproken. Over het bezoek met mijn gezin aan de Normandische stranden, waar door jonge Amerikanen, Britten en Canadezen gevochten werd voor de vrijheid van onze Westerse wereld. Zoals er nu 2000 km verderop gevochten wordt voor onze vrijheid. Om onze twee jongens iets mee te geven over de prijs die voor onze vrijheid betaald is. We kunnen we niet anders dan dankbaar zijn voor deze grote offers voor zijn en zorgvuldig met deze vrijheid omgaan.

Deze vrijheid is ook altijd een schuldige vrijheid, want de offers die voor onze bevrijding zijn gebracht en het falen van de Nederlandse samenleving om onze Joodse Nederlanders te beschermen, vragen van ons om deze vrijheid met verantwoordelijkheid te dragen en te koesteren. Juist ook nu de samenleving onder spanning staat door nieuwe scheidslijnen.

Ik wens u goede dagen toe.

Hartelijke groet,

Henri Bontenbal